Poziomka pospolita ( Fragia vesca L.)

Poziomka pospolita ( Fragia vesca L.), rodzina Różowate (Rosaceae) - obejmuje około 50 gatunków bylin występujących w Eurazji oraz Ameryce Południowej i Północnej. We Francji była już uprawiana w XIV wieku. Zarówno dzikie jak i uprawne poziomki są popularne ze względu na smak oraz właściwości zdrowotne.

Surowcem są liście (Folium Fragariae) i owoce (Fructus Fragariae). Liście zbiera się przez cały sezon wegetacyjny.

Liście zawierają garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, niewielkie ilości olejku oraz sole mineralne przede wszystkim sole potasu. W owocach jest dużo soli żelaza, fosforu, wapnia i kobaltu.

Surowiec działa moczopędnie i ściągająco (zewnętrznie) a także reguluje przemianę materii. Napary z liści stosuje się w zaburzeniach przemiany materii, w miażdżycy naczyń i nadciśnieniu, przeciw biegunce, przy bólach wątroby i chorobach śledziony, w guzach krwawniczych, zaparciach, schorzeniach nerek i pęcherza, w kamicy nerkowej. Zewnętrznie używa się naparów do płukania przy zapaleniu jamy ustnej i gardła, przy krostach i wykwitach na twarzy.

Napar: jedną łyżkę liści należy zalać szklanką wrzącej wody. Po 10 minutach napar należy przecedzić. Pijemy 2-3 razy dziennie po jednej szklance.

Napar przy kamicy nerkowej: 100 g liści poziomki należy dokładnie zmieszać z 50 g liści borówki brusznicy i 50 g liści porzeczki. Jedną łyżkę ziółek zalewamy szklanką wrzątku. Pijemy trzy razy dziennie po jednej szklance naparu.

Muszkatołowiec korzenny / Spicy nutmeg ( Myrystica fragrans )

Muszkatołowiec korzenny / Spicy nutmeg ( Myrystica fragrans ) - jego ojczyzną są wyspy Moluki i Archipelag Banda. Obecnie uprawia się go w wielu krajach tropikalnych.

Przedmiotem handlu oraz surowcem leczniczym jest osnówka, mięsista osłona nasienia. Nasiona muszkatołowca - nazwa handlowa gałka muszkatołowa, suszy się w warunkach naturalnych przez kilka miesięcy, następnie łupinę się rozbija wyjmując gałkę którą się jeszcze dosusza.

O zastosowaniu leczniczym tego ziela pisano już w średniowieczu. Słynny Awicenna zalecał ją w leczeniu zaburzeń trawiennych. Jako leku używała jej także słynna średniowieczna lekarka Hildegarda z Bingen.

We współczesnym lecznictwie gałka muszkatołowa jest środkiem pobudzającym wydzielanie soku żołądkowego, usprawniającym trawienie oraz przyswajanie pokarmów. Przeprowadzone badania potwierdziły, że działa ona także przeciwbiegunkowo i lekko moczopędnie.

Stosowana jest jako przyprawa, składnik niektórych likierów, w perfumerii jako utrwalacz zapachów. Jednak warto pamiętać, że zawarta w nasionach i osnówce muszkatołowej mirystycyna jest substancją dość toksyczną i w związku z tym przy zbyt częstym stosowaniu wykazuje pewne właściwości halucynogenne. Inny składnik, safrol, ma właściwości rakotwórcze.

Owies zwyczajny/Oats ( Avena sativa )

Owies zwyczajny ( Avena sativa ) - roślina uprawiana w wielu krajach Europy, zachodniej Azji oraz w   Ameryce Północnej. Ma niewielkie wymagania glebowe oraz klimatyczne.                                                                    

 

Dawniej uważano go nie tylko za pożywienie i paszę ale również za skuteczny lek. Okładami z soku wyciśniętego ze świeżych roślin leczono stany zapalne oczu, a ugotowana mąka owsiana, przykładana do twarzy, przywracała jej świeżość i jędrność. Często spotykanym lekiem był także wywar ze słomy owsianej. Okłady z tego wywaru stosowano w reumatyzmie i zapaleniu korzonków nerwowych, a dodawany do kąpieli leczył kamicę nerkową.

We współczesnym lecznictwie znajduje zastosowanie świeże ziele owsa, zebrane tuż przed kwitnieniem oraz słoma owsiana. Surowcem zielarskim są również dojrzałe, całe ziarna owsa ( Fructus Avenae ), płatki owsiane ( Fructus Avenae excortiacus ) oraz mąka owsiana ( Farina Avenae ).

Ziarna owsa zawierają łatwo przyswajalną skrobię, białko, błonnik i tłuszcze. Zawarte w nich saponiny działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. W ziarnach znajdują się także liczne kwasy organiczne, enzymy, witaminy z grupy B, K, E, PP oraz liczne sole mineralne zasobne w wapń i krzem. W słomie zaś znajduje się wiele pektyn, saponiny, prowitamina A oraz bardzo dużo krzemionki i wapń.

Potrawy z płatków owsianych mają śluzowatą konsystencję co sprawia, że działają osłaniająco na ściany na ściany żołądka i jelit. Dlatego owsiankę zaleca się chorym z chronicznym zapaleniem przewodu pokarmowego, zwłaszcza przy owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy. Wskazane są również przy biegunkach, w schorzeniach wątroby, trzustki nerek oraz w cukrzycy. Są doskonałym środkiem powlekającym w stanach zapalnych, podrażnieniach i oparzeniach błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz przełyku.

Napary ze słomy owsianej działają wykrztuśnie w schorzeniach górnych dróg oddechowych, moczopędnie i przeciwbólowo w dolegliwościach reumatycznych oraz w schorzeniach nerek. Rozpuszczalna w wodzie krzemionka wpływa korzystnie na przemianę materii, stan tkanki łącznej i naczyń krwionośnych a także kości, skóry, paznokci. Związki krzemu wpływają korzystnie na aktywność osób starszych.

Zewnętrznie ziele lub słoma owsiana zaleca się do kąpieli wzmacniających w kamicy moczowej i chorobach nerek, w reumatyzmie i artretyzmie oraz w czyraczności, trądziku i innych chorobach skórnych a także w nadmiernej potliwości nóg.

Płatki i mąka owsiana zarobione wodą służą do okładów odmiękczających na ropnie i czyraki.

Nawłoć Pospolita (Solidago virga aurea L.)

Nawłoć Pospolita (Solidago virga aurea L.) jest byliną z rodziny złożonych ( Compositae ), występujacą w całej niemal Europie oraz w strefie umiarkowanej Azji. Na potrzeby lecznictwa zbiera się surowiec od lipca do września, w okresie zakwitania, ale tylko górne ulistnione części łodyg długości około 25 cm.
Ziele nawłoci zawiera flawonoidy, garbniki pirokatechinowe, saponiny, olejek eteryczny i sole mineralne.
Flawonoidy i olejek eteryczny zawarte w zielu mają działanie silnie moczopędne. Flawonoidy, jak rutyna i kwercetyna z tego ziela, wchłaniają się w jelicie cienkim i uszczelniają ściany włosowatych naczyń krwionośnych. Dzięki obecności garbników przetwory z ziela nawłoci działają w przewodzie pokarmowym ściągająco, przeciwbakteryjnie, a przede wszystkim przeciwzapalnie, ze względu na współdziałające z nimi związki saponinowe. Garbniki oraz kwasy polifenolowe mają również własności odtruwające po podaniu ustnym, gdyż wiążą w przewodzie pokarmowym toksyny i inne szkodliwe związki, usuwane następnie z moczem. Składniki zawarte w nawłoci, estry saponin, aktywnie zwalczają bakterie Candida.
Najczęściej stosuje się przetwory z ziela w stanach zapalnych dróg moczowych, zwłaszcza w zapaleniu kłębków nerkowych, miedniczek nerkowych, moczowodów i pęcherza moczowego a także jako pomocniczy środek w kamicy moczowej, skazie moczanowej i nadciśnieniu. Niekiedy napary lub też odwary z ziela nawłoci podaje się jako pomocniczy środek usprawniający przemianę materii, odtruwający i przeciwzapalny w chorobie gośćcowej, dnie i niekiedy w chorobach skórnych. Stosować można również przetwory z tego ziela w nieżycie żołądka i jelit oraz niewłaściwej fermentacji w przewodzie pokarmowym, drobnych krwawieniach po nieznacznych uszkodzeniach błon śluzowych przewodu pokarmowego i osłabieniu, nadmiernej przepuszczalności ścian tętniczek i naczyń włosowatych w jelitach.
Z uwagi na garbniki i saponiny trójterpenowe podaje się napary z ziela zewnętrznie do płukań w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia skóry i czyraki, a także do okładów i tamponów oraz irygacji pochwy.

Odwar z ziela nawłoci: 1 1/2 łyżki ziela zalewamy jedną szklanka letniej wody, ogrzewamy do wrzenia i łagodnie gotujemy około 3 minuty. Odstawiamy następnie na 10 minut, do zaciągnięcia i przecedzamy. Stosujemy zewnętrznie do okładów, obmywań i tamponów a także do płukania jamy ustnej oraz kąpieli.

Mięta pieprzowa ( Mentha piperita L.)

Mieta pieprzowa (Mentha piperita L.) jest byliną z rodziny wargowych (Labiatae). Jest mieszańcem nie wytwarzającym nasion. Powszechnie uprawia się ją w Europie oraz w Ameryce Północnej. Znana jest w dwu podgatunkach i kilku formach.

Wyciągi z liści pobudzają czynności wydzielnicze żołądka i wątroby. Zwiększają ilość soku żołądkowego oraz żółci, dzięki czemu ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmów.
Wykazują działanie rozkurczowe i obniżają napięcia mięśni gładkich jelit, umożliwiają odpowiednie przemieszczanie treści jelitowej oraz odejście gazów i zapobiegają wzdęciom. Przeciwdziałają także zastojom żółci w pęcherzyku żółciowym. Ponadto zwiększają nieznacznie dobową ilość wydalanego moczu. Napary z liści działają słabo uspokajająco. Liście mięty oraz wyciągi z liści stosowane w zalecanych dawkach, a niekiedy w nieco wyższych, nie powodują objawów szkodliwych.

Liście mięty należą do najwszechstronniejszych i najczęściej stosowanych surowców zielarskich. Napary oraz inne przetwory z liści podaje się w zaburzeniach trawiennych, zwłaszcza w bólu brzucha, wzdęciach, braku łaknienia, stanach nieżytowych przewodu pokarmowego, nieprawidłowej fermentacji, złym trawieniu tłuszczów, kolce jelitowej, stanach skurczowych przewodu pokarmowego.
Przetwory z mięty często stosowane są w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych, zapaleniu pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych, a również w lekkiej niewydolności wątroby i zmniejszonym wytwarzaniu żółci. Pomocniczo w kamicy żółciowej i żółtaczce oraz w rekonwalescencji po przebytym zapaleniu wątroby.
Zewnętrznie napary służą do płukania jamy ustnej i gardła.

Herbata z liści mięty jest zdrowym napojem orzeźwiającym i chłodzącym, zwłaszcza w okresie upału, a także przy pracy w wysokich temperaturach. Świeżych liści lub też suszonych używa się także jako przyprawy do ryb, farszów mięsnych, baraniny. Świeże, posiekane liście dodaje się do twarogu i pierogów, a także do niektórych deserów. Niekiedy świeże listki mięty dodaje się dla polepszenia smaku do gotujących się ziemniaków.

Napar z liści mięty: zalewamy 1 łyżkę liści dwiema szklankami wrzącej wody i zaparzamy pod przykryciem przez 10 min. Odstawiamy na 5 min. i następnie przecedzamy. Pijemy po 1/2 szklanki jedną godzinę przed jedzeniem w nieżytach żołądka i braku łaknienia. Natomiast zaś po posiłkach jako środek rozkurczowy, wiatropędny i żółciopędny.
Do płukania jamy ustnej oraz gardła napar sporządzamy z jednej łyżki liści na jedną szklankę wrzącej wody.

Orzeźwiający napój miętowy z cytryną : do litrowego dzbanka wlewamy przegotowaną letnia wodę, oczyszczone i opłukane dwie gałązki mięty oraz 1/3 zamrożonej i startej na tarce cytryny. Wszystko dokładnie mieszamy i gotowe.

Słonecznik zwyczajny ( Helianthus annuus L. )

Jest rośliną jednoroczną z rodziny złożonych (Compositae), pochodzącą z Meksyku, a obecnie uprawianą w wielu krajach jako roślina ozdobna oraz ze względu na wartości oleiste owoców.
Owoce bogate są w olej, który zaliczany jest do najlepszych tłuszczów jadalnych. Służą one również jako dodatek do niektórych wyrobów cukierniczych, np. chałwy. Ze względu na dużą zawartość glicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych, olej ten nadaje się bardziej do spożycia na surowo niż do dłuższego smażenia, ze względu na niepożądane zmiany zachodzące w podwyższonej temperaturze.
Do celów leczniczych wyrywa się w okresie od lipca do października złocisto-żółte kwiaty języczkowe. Z dojrzałych nasion wytłacza się olej słonecznikowy.
Kwiaty słonecznika uważane są za środek przeciwgorączkowy. Zawarte w tych kwiatach związki gorzkie nieznacznie zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i usprawniają procesy trawienia oraz przyswajania pokarmów.
Odwary z kwiatów stosowane zewnętrznie ułatwiają wchłanianie wylewów, wybroczyn podskórnych, miejscowych obrzęków wywołanych urazami i zwichnięciami jak również w zapaleniu skóry, trądziku i świądzie.
Olej słonecznikowy stosowany jest do celów spożywczych, zapobiega miażdżycy. Podawany zawnętrznie na skórę ma charakter witaminy F, podobnie jak olej lniany.

Zioło przeciw robakom

Wrotycz pospolity ( Tanacetum vulgare L.)

roślina silnie aromatyczna z rodziny złożonych ( Compositae ). Występuje pospolicie w Europie oraz w Ameryce Północnej. Suszone kwiaty oraz liście wrotyczu znalazły zastosowanie w różnego rodzaju herbatach czy też naparach. Dzięki swoim właściwościom przeciwrobaczycowym jest stosowany w celach pozbycia się robaków z organizmu. Działa on jako tonik, jest środkiem pobudzającym. Zyskał on również reputację jako środek odstraszający owady a szczególnie muchy.
W przeszłości stosowany był jako środek wiatropędny. Dzięki tej właściwości pomagał w trawieniu. W obecnych czasach, w związku z możliwością toksyczną, nie jest zbyt często używany ale kiedy zioło to jest używane to głównie w celu pozbycia się robaków z organizmu. Wrotycz pospolity może być zastosowany zewnętrznie do walki ze świerzbem, pchłami oraz wszami. Ale nawet zewnętrzne zastosowanie tego zioła niesie ze sobą ryzyko toksyczności,dlatego ostrożność powinna być zachowana. W ostatnich czasach zioło to było używane na ćmy oraz odstraszało pchły.
W celu pozbycia się robaków z organizmu, wrotycz pospolity może być używany razem z bylicą piołunem, wiatropędnym ziołem takim jak rumianek czy z przeczyszczającym senesem wąskolistnym.

Woreczki z wrotyczem na ćmy: Należy przygotować 3 szklanki bylicy bożego drzewka (Artemisia abrotanum ), 2 szklanki suszonego tymianku, 2 szklanki suszonych liści wrotyczu pospolitego oraz 1/3 szklanki suszonych goździków. Wszystko należy dokładnie ze sobą wymieszać następnie zgnieść w misce i rozdzielić w równych proporcjach do przygotowanych woreczków. Woreczki  należy ściśle zawiązać i umieścić w szafie między ubraniami.