Poziomka pospolita ( Fragia vesca L.)

Poziomka pospolita ( Fragia vesca L.), rodzina Różowate (Rosaceae) - obejmuje około 50 gatunków bylin występujących w Eurazji oraz Ameryce Południowej i Północnej. We Francji była już uprawiana w XIV wieku. Zarówno dzikie jak i uprawne poziomki są popularne ze względu na smak oraz właściwości zdrowotne.

Surowcem są liście (Folium Fragariae) i owoce (Fructus Fragariae). Liście zbiera się przez cały sezon wegetacyjny.

Liście zawierają garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, niewielkie ilości olejku oraz sole mineralne przede wszystkim sole potasu. W owocach jest dużo soli żelaza, fosforu, wapnia i kobaltu.

Surowiec działa moczopędnie i ściągająco (zewnętrznie) a także reguluje przemianę materii. Napary z liści stosuje się w zaburzeniach przemiany materii, w miażdżycy naczyń i nadciśnieniu, przeciw biegunce, przy bólach wątroby i chorobach śledziony, w guzach krwawniczych, zaparciach, schorzeniach nerek i pęcherza, w kamicy nerkowej. Zewnętrznie używa się naparów do płukania przy zapaleniu jamy ustnej i gardła, przy krostach i wykwitach na twarzy.

Napar: jedną łyżkę liści należy zalać szklanką wrzącej wody. Po 10 minutach napar należy przecedzić. Pijemy 2-3 razy dziennie po jednej szklance.

Napar przy kamicy nerkowej: 100 g liści poziomki należy dokładnie zmieszać z 50 g liści borówki brusznicy i 50 g liści porzeczki. Jedną łyżkę ziółek zalewamy szklanką wrzątku. Pijemy trzy razy dziennie po jednej szklance naparu.

Muszkatołowiec korzenny / Spicy nutmeg ( Myrystica fragrans )

Muszkatołowiec korzenny / Spicy nutmeg ( Myrystica fragrans ) - jego ojczyzną są wyspy Moluki i Archipelag Banda. Obecnie uprawia się go w wielu krajach tropikalnych.

Przedmiotem handlu oraz surowcem leczniczym jest osnówka, mięsista osłona nasienia. Nasiona muszkatołowca - nazwa handlowa gałka muszkatołowa, suszy się w warunkach naturalnych przez kilka miesięcy, następnie łupinę się rozbija wyjmując gałkę którą się jeszcze dosusza.

O zastosowaniu leczniczym tego ziela pisano już w średniowieczu. Słynny Awicenna zalecał ją w leczeniu zaburzeń trawiennych. Jako leku używała jej także słynna średniowieczna lekarka Hildegarda z Bingen.

We współczesnym lecznictwie gałka muszkatołowa jest środkiem pobudzającym wydzielanie soku żołądkowego, usprawniającym trawienie oraz przyswajanie pokarmów. Przeprowadzone badania potwierdziły, że działa ona także przeciwbiegunkowo i lekko moczopędnie.

Stosowana jest jako przyprawa, składnik niektórych likierów, w perfumerii jako utrwalacz zapachów. Jednak warto pamiętać, że zawarta w nasionach i osnówce muszkatołowej mirystycyna jest substancją dość toksyczną i w związku z tym przy zbyt częstym stosowaniu wykazuje pewne właściwości halucynogenne. Inny składnik, safrol, ma właściwości rakotwórcze.

Owies zwyczajny/Oats ( Avena sativa )

Owies zwyczajny ( Avena sativa ) - roślina uprawiana w wielu krajach Europy, zachodniej Azji oraz w   Ameryce Północnej. Ma niewielkie wymagania glebowe oraz klimatyczne.                                                                    

 

Dawniej uważano go nie tylko za pożywienie i paszę ale również za skuteczny lek. Okładami z soku wyciśniętego ze świeżych roślin leczono stany zapalne oczu, a ugotowana mąka owsiana, przykładana do twarzy, przywracała jej świeżość i jędrność. Często spotykanym lekiem był także wywar ze słomy owsianej. Okłady z tego wywaru stosowano w reumatyzmie i zapaleniu korzonków nerwowych, a dodawany do kąpieli leczył kamicę nerkową.

We współczesnym lecznictwie znajduje zastosowanie świeże ziele owsa, zebrane tuż przed kwitnieniem oraz słoma owsiana. Surowcem zielarskim są również dojrzałe, całe ziarna owsa ( Fructus Avenae ), płatki owsiane ( Fructus Avenae excortiacus ) oraz mąka owsiana ( Farina Avenae ).

Ziarna owsa zawierają łatwo przyswajalną skrobię, białko, błonnik i tłuszcze. Zawarte w nich saponiny działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. W ziarnach znajdują się także liczne kwasy organiczne, enzymy, witaminy z grupy B, K, E, PP oraz liczne sole mineralne zasobne w wapń i krzem. W słomie zaś znajduje się wiele pektyn, saponiny, prowitamina A oraz bardzo dużo krzemionki i wapń.

Potrawy z płatków owsianych mają śluzowatą konsystencję co sprawia, że działają osłaniająco na ściany na ściany żołądka i jelit. Dlatego owsiankę zaleca się chorym z chronicznym zapaleniem przewodu pokarmowego, zwłaszcza przy owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy. Wskazane są również przy biegunkach, w schorzeniach wątroby, trzustki nerek oraz w cukrzycy. Są doskonałym środkiem powlekającym w stanach zapalnych, podrażnieniach i oparzeniach błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz przełyku.

Napary ze słomy owsianej działają wykrztuśnie w schorzeniach górnych dróg oddechowych, moczopędnie i przeciwbólowo w dolegliwościach reumatycznych oraz w schorzeniach nerek. Rozpuszczalna w wodzie krzemionka wpływa korzystnie na przemianę materii, stan tkanki łącznej i naczyń krwionośnych a także kości, skóry, paznokci. Związki krzemu wpływają korzystnie na aktywność osób starszych.

Zewnętrznie ziele lub słoma owsiana zaleca się do kąpieli wzmacniających w kamicy moczowej i chorobach nerek, w reumatyzmie i artretyzmie oraz w czyraczności, trądziku i innych chorobach skórnych a także w nadmiernej potliwości nóg.

Płatki i mąka owsiana zarobione wodą służą do okładów odmiękczających na ropnie i czyraki.

Nawłoć Pospolita (Solidago virga aurea L.)

Nawłoć Pospolita (Solidago virga aurea L.) jest byliną z rodziny złożonych ( Compositae ), występujacą w całej niemal Europie oraz w strefie umiarkowanej Azji. Na potrzeby lecznictwa zbiera się surowiec od lipca do września, w okresie zakwitania, ale tylko górne ulistnione części łodyg długości około 25 cm.
Ziele nawłoci zawiera flawonoidy, garbniki pirokatechinowe, saponiny, olejek eteryczny i sole mineralne.
Flawonoidy i olejek eteryczny zawarte w zielu mają działanie silnie moczopędne. Flawonoidy, jak rutyna i kwercetyna z tego ziela, wchłaniają się w jelicie cienkim i uszczelniają ściany włosowatych naczyń krwionośnych. Dzięki obecności garbników przetwory z ziela nawłoci działają w przewodzie pokarmowym ściągająco, przeciwbakteryjnie, a przede wszystkim przeciwzapalnie, ze względu na współdziałające z nimi związki saponinowe. Garbniki oraz kwasy polifenolowe mają również własności odtruwające po podaniu ustnym, gdyż wiążą w przewodzie pokarmowym toksyny i inne szkodliwe związki, usuwane następnie z moczem. Składniki zawarte w nawłoci, estry saponin, aktywnie zwalczają bakterie Candida.
Najczęściej stosuje się przetwory z ziela w stanach zapalnych dróg moczowych, zwłaszcza w zapaleniu kłębków nerkowych, miedniczek nerkowych, moczowodów i pęcherza moczowego a także jako pomocniczy środek w kamicy moczowej, skazie moczanowej i nadciśnieniu. Niekiedy napary lub też odwary z ziela nawłoci podaje się jako pomocniczy środek usprawniający przemianę materii, odtruwający i przeciwzapalny w chorobie gośćcowej, dnie i niekiedy w chorobach skórnych. Stosować można również przetwory z tego ziela w nieżycie żołądka i jelit oraz niewłaściwej fermentacji w przewodzie pokarmowym, drobnych krwawieniach po nieznacznych uszkodzeniach błon śluzowych przewodu pokarmowego i osłabieniu, nadmiernej przepuszczalności ścian tętniczek i naczyń włosowatych w jelitach.
Z uwagi na garbniki i saponiny trójterpenowe podaje się napary z ziela zewnętrznie do płukań w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia skóry i czyraki, a także do okładów i tamponów oraz irygacji pochwy.

Odwar z ziela nawłoci: 1 1/2 łyżki ziela zalewamy jedną szklanka letniej wody, ogrzewamy do wrzenia i łagodnie gotujemy około 3 minuty. Odstawiamy następnie na 10 minut, do zaciągnięcia i przecedzamy. Stosujemy zewnętrznie do okładów, obmywań i tamponów a także do płukania jamy ustnej oraz kąpieli.

Mięta pieprzowa ( Mentha piperita L.)

Mieta pieprzowa (Mentha piperita L.) jest byliną z rodziny wargowych (Labiatae). Jest mieszańcem nie wytwarzającym nasion. Powszechnie uprawia się ją w Europie oraz w Ameryce Północnej. Znana jest w dwu podgatunkach i kilku formach.

Wyciągi z liści pobudzają czynności wydzielnicze żołądka i wątroby. Zwiększają ilość soku żołądkowego oraz żółci, dzięki czemu ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmów.
Wykazują działanie rozkurczowe i obniżają napięcia mięśni gładkich jelit, umożliwiają odpowiednie przemieszczanie treści jelitowej oraz odejście gazów i zapobiegają wzdęciom. Przeciwdziałają także zastojom żółci w pęcherzyku żółciowym. Ponadto zwiększają nieznacznie dobową ilość wydalanego moczu. Napary z liści działają słabo uspokajająco. Liście mięty oraz wyciągi z liści stosowane w zalecanych dawkach, a niekiedy w nieco wyższych, nie powodują objawów szkodliwych.

Liście mięty należą do najwszechstronniejszych i najczęściej stosowanych surowców zielarskich. Napary oraz inne przetwory z liści podaje się w zaburzeniach trawiennych, zwłaszcza w bólu brzucha, wzdęciach, braku łaknienia, stanach nieżytowych przewodu pokarmowego, nieprawidłowej fermentacji, złym trawieniu tłuszczów, kolce jelitowej, stanach skurczowych przewodu pokarmowego.
Przetwory z mięty często stosowane są w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych, zapaleniu pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych, a również w lekkiej niewydolności wątroby i zmniejszonym wytwarzaniu żółci. Pomocniczo w kamicy żółciowej i żółtaczce oraz w rekonwalescencji po przebytym zapaleniu wątroby.
Zewnętrznie napary służą do płukania jamy ustnej i gardła.

Herbata z liści mięty jest zdrowym napojem orzeźwiającym i chłodzącym, zwłaszcza w okresie upału, a także przy pracy w wysokich temperaturach. Świeżych liści lub też suszonych używa się także jako przyprawy do ryb, farszów mięsnych, baraniny. Świeże, posiekane liście dodaje się do twarogu i pierogów, a także do niektórych deserów. Niekiedy świeże listki mięty dodaje się dla polepszenia smaku do gotujących się ziemniaków.

Napar z liści mięty: zalewamy 1 łyżkę liści dwiema szklankami wrzącej wody i zaparzamy pod przykryciem przez 10 min. Odstawiamy na 5 min. i następnie przecedzamy. Pijemy po 1/2 szklanki jedną godzinę przed jedzeniem w nieżytach żołądka i braku łaknienia. Natomiast zaś po posiłkach jako środek rozkurczowy, wiatropędny i żółciopędny.
Do płukania jamy ustnej oraz gardła napar sporządzamy z jednej łyżki liści na jedną szklankę wrzącej wody.

Orzeźwiający napój miętowy z cytryną : do litrowego dzbanka wlewamy przegotowaną letnia wodę, oczyszczone i opłukane dwie gałązki mięty oraz 1/3 zamrożonej i startej na tarce cytryny. Wszystko dokładnie mieszamy i gotowe.